Speelkaartenproject
“Bridge en Bommen: het Kaartspel van Roland Van den Berghe:
Van 5 tot 17 mei wordt in Las Palmas (Tenerife) het internationaal bridgetoernooi gehouden, waarbij de wereldkampioenschappen (paren en landengroepen) zullen betwist worden. Roland Van den Berghe, die zelf niet kan bridgen, is er met zijn kaartspel: "Goede gelegenheid om het in omloop te brengen. Waar raak je speelkaarten beter kwijt dan aan de beste kaartspelers van de wereld?"
Dat vond de heer Julius L. Rosenblum, president van de World Bridge Federation (New Orleans, U.S.A.), ook. En hij vond het goed toen Van den Berghe hem ging voorstellen zijn kaartspel in Las Palmas te presenteren. Omdat de achterkant van dit kaartspel gevormd wordt door foto's, hield hij Van den Berghe voor een fotograaf. "U kunt dan ter plaatse meteen een fotoreportage voor ons maken van de kampioenen tijdens de wedstrijd." Heeft de president de achterzijde van die kaarten goed bekeken? En heeft hij de voorzijde wel goed bekeken? Heeft hij gezien dat het hele spel krioelt van de bommen? Want natuurlijk is dit nieuwste "werk" van Roland Van den Berghe weer in hoge mate subversief. In feite vormt het alleen maar een nieuwe fase in de reeks acties met bommen, waar hij nu al sinds 1970 mee bezig is.Herinner u zijn "instrument om bommen op de hemel te roken," een sjabloon in metaal, uitgevoerd in diverse afmetingen, en dat hij, voor Sonsbeek Buiten de Perken (1971), op een truck gemonteerd, continu door de lanen van het park wilde rijden. Herinner u zijn actie "Our Friendly Boomerang" in de zomer van 1972 te New York, waar hij de voetstappen van voorbijgangers verzamelde, zoals die hun sporen lieten op de afdrukken van bommen, die hij gewoon in lange reeksen op de straat had gelegd. In aansluiting hierop volgde in november '72 in Amsterdam, in Paradiso, de actie "Their Friendly Miss Europe."
Foto's van deze twee acties staan nu afgedrukt op de achterkant van de speelkaarten, die verder op de recto-zijde ook nog kleine (blauwe) bommetjes hebben. En de joker is dan nog een aparte analyse waard. Op het eerste gezicht is er niets met hem aan de hand, maar wie goed kijkt, ontdekt al gauw een aantal ongebruikelijke attributen en symbolen die vatbaar zijn voor verschillende interpretaties.
De eerste oplage (5000) werd zeer mooi gedrukt door Carta Mundi, in Turnhout. Tweehonderd onversneden bladen - waarop dus recto het hele kaartspel in één oogopslag te zien is en verso al de foto's - worden genummerd en gesigneerd verkocht. Zij lopen als een trein. Verzamelaars vinden het origineel en esthetisch. Van den Berghe realiseert zich heel goed dat hij hiermee meteen in het commercieel-artistieke circuit zit, dat hij haat en bestrijdt. "Maar ik moest wel een handzame vorm vinden om vlotter te kunnen communiceren. Tot nu toe maakte ik meestal dingen, deed ik dingen die onverkoopbaar waren, of uniek. Die dus weinig mensen bereikten. Maar wat is handiger dan een spel kaarten, is speelser? En hierin heb ik dus nu een aantal ideeën en gevoelens geconcentreerd die ik mee te delen heb, en die ik tevoren slechts afzonderlijk kwijt kon."
Jokers uit Our Friendly ‘Boomerang' — Their Friendly ‘Miss Europe', 1974.
Collage ter voorbereiding van de speelkaartenset, Our Friendly ‘Boomerang' — Their Friendly ‘Miss Europe', 1974.
Met zijn vroegere, meer plastische acties rond namaakbommen (omgebogen tot boemerang terug naar de afzender) trok Van den Berghe al op speelse en kritische wijze de aandacht op de gruwel die het gebruik van échte bommen betekent. Door zijn bommenobsessie te verwerken in een kaartspel (dit symbool van alle competitie, zegt hij) komen er nog andere betekenissen bij. Al spelend tracht men te overwinnen, de anderen te doen verliezen. Daartoe verbergt men voor de tegenpartij zo veel mogelijk informatie, terwijl men anderzijds zijn partners alle mogelijke informatie toespeelt. Informatie betekent macht. Macht betekent agressie. Het element agressie zit in elk (kaart)spel ingebouwd. Ook zonder toevoeging van bommen of boemerangs. Die accentueren alleen maar een werkelijkheid.
In telkens andere vormen, met onuitputtelijke vindingrijkheid, geeft Van den Berghe lucht aan zijn verzet tegen geweld, hysterie, manipulatie. Zoals hij ondanks alles in zijn privébestaan de marginale freak blijft, weigerend zich in welk systeem ook te laten inpassen, speelt hij het klaar zich uit te drukken in een eigen code die ontsnapt aan de gangbare artistieke clichés. Een sleutel voor die eigen code levert hij er natuurlijk niet bij. Men moet hem zelf maar vinden, al doende, het werk zelf interpreteren. Zoals trouwens elke andere kunstenaar, doet hij een beroep op creatieve benadering. De originaliteit van zijn aanpak en het onverwachte van zijn beeldspraak maken dit niet altijd even gemakkelijk, maar zij beantwoorden wel precies aan zijn persoonlijke denkwereld, doordrongen van een vriendelijk boosaardige reflectie op maatschappelijke en politieke situaties.
Of intussen dit kaartspel geschikt is voor normaal gebruik, voor een echt spel? Dat zal wel niet, vermits de kaarten op de rugzijde al gauw herkenbaar worden door al die verschillende foto's. Voor Van den Berghe is dat ook niet belangrijk. Het kaartspel wordt in omloop gebracht in duplo: twee complete boeken in een plastic doosje. Met als bedoeling een uitdaging aan het publiek om er zelf nog eens iets anders mee te doen, er iets aan toe te voegen of er op de een of andere manier creatief gebruik van te maken. Twee weekbladen hebben het plan opgevat het kaartspel met dit doel naar hun trouwste abonnees te sturen, als premie, en dan met de 52 beste reacties misschien een derde kaartspel samen te stellen. Intussen maken Roland en zijn vrienden te Las Palmas een videoreportage over de aanwezigheid van hun bommenkaartspel op het bridgetoernooi: het resultaat wordt dan weer een nieuw werk.”
Uit: Bridge en Bommen: Het Kaartspel van Roland Van den Berghe door Marc Callewaert, Gazet van Antwerpen, 08 mei 1974, p.7.
Collage ter voorbereiding van de speelkaartenset Our Friendly ‘Boomerang' — Their Friendly ‘Miss Europe', 1974.
Kaarten uit Our Friendly ‘Boomerang' — Their Friendly ‘Miss Europe', 1974.
Tijdslijn
1973
Uitgave Speelkaartenset, naar aanleiding van Our Friendly Boomerang en Their Friendly Miss Europe, New York, Amsterdam.
1974
A new technique for your personal Playing-Cards, World Bridge Olympiad, Hotel Cristina, Hotel Reina Isabel, Hotel Santa Catalina, Hotel Maspalomas Oasis, Las Palmas de Gran Canaria, Las Palmas, World Bridge Olympiad.
1979
Speelkaarten gebruikt door reisgenoten in Vietnam. De reis vond plaats van december 1979 tot januari 1980.
1981
Publicatie interviews en ingekleurde speelkaarten reisgenoten In Te Elfder Uren: Viet Nam/Kultuur/Biopolitiek, jaargang 26 nr. 1.
Bladzijde schetsboek, verwijzing publicatie Viet Nam revisited; Holland Hàlan in Te Elfder Uren: Viet Nam/Kultuur/Biopolitiek, 1981.