Bommentapijt
“De snel opeenvolgende naamsveranderingen van het bommenproject tonen aan hoe intensief Van den Berghe zich met dit thema bezighoudt. Begonnen in 1972 onder de cynische term "Our friendly bombs", noemt hij het project het jaar daarop "Tapijt te huur" (Rug for rent), en in een van onze laatste gesprekken komt hij met de meer historiserende naam "Step by step rug making" op de proppen. Om praktische redenen is het dan echter niet meer mogelijk of zelfs wenselijk deze nieuwe titel aan de tentoonstelling te geven.
In de fase van "Our friendly bombs" worden op verschillende plaatsen in New York, bijvoorbeeld in de Lower East Side of onder aan de roltrappen van Grand Central Station, kartonnen platen, elk van 100 x 100 cm, op het wegdek gelegd en met tape daaraan bevestigd. Tussen het wegdek en de kartonnen plaat ligt een stuk schilderslinnen, eveneens met afmetingen van 100 x 100 cm. In het geribbelde karton is in de vorm van een bom een ruimte (sjabloon) uitgesneden. De uitgespaarde ruimte, waaronder dus nu het linnen tevoorschijn komt, is ingesmeerd met Mixtion, een lijm die ook voor fresco's gebruikt wordt en die 12 uur zijn kleefkracht bewaart. Doordat er mensen overheen lopen, ontstaan er afdrukken op het canvas met stof van de straten van New York.
Wanneer het ribbelkarton van het canvas wordt afgehaald, komt het bomschilderij tevoorschijn. Anonieme mensen nemen op deze wijze min of meer onbewust deel aan de vervaardiging van projectielen, vernietigingswapens. Het is deze "Aufklärungs"-taak ten aanzien van de anonieme gewrichten in onze maatschappij die in al de activiteiten van Van den Berghe van betekenis is. We zouden in dit verband dan ook zeker van een educatief kunstenaarschap kunnen spreken, als het woord "educatief" een wat ludiekere en meer provocerende gevoelswaarde zou bezitten.
Er zijn twee soorten bommen: de Amerikaanse bom, mannelijk, en de Europese bom, vrouwelijk. Dit laatste projectiel onderscheidt zich van het eerste doordat het in Europa gemaakt is en het twee bompunten heeft. Deze "vriendelijke bommen" heeft Van den Berghe ook wel boemerangbommen genoemd: ze keren terug naar de plaats waar ze geproduceerd zijn. Ze zijn vriendelijk in zoverre ze niet kunnen ontploffen; ze zijn daarentegen explosief in de mate dat ze bijdragen tot bewustwording van wat oorlogsgeweld ver van huis in feite betekent.
Affiche Rug for Rent, Museum Hedendaagse Kunst, Utrecht, 1974.
Ontwerpkarton Bommentapijt.
Kaart Friendly Bombs van Roland Van den Berghe aan Karel Geirlandt, 14 augustus 1972. Archief van Toni Geirlandt.
Dit bommentapijt is in een annexruimte van het Whitney Museum in New York geëxposeerd. De schoonzoon van Peggy Guggenheim heeft daar de vernissage verricht door het karton van het canvas te rukken en te scheuren, waardoor de bommen als het ware explodeerden. Omdat Van den Berghe zijn bommen met de Guernica van Picasso wilde confronteren, is ook het Museum of Modern Art in deze actie betrokken. De directie van het museum was echter niet bereid daartoe toestemming te verlenen. Daarom heeft Van den Berghe zijn toevlucht tot een list genomen. Twee mannen staan elk met een bomschilderij voor de Guernica, terwijl er twee fotografen zijn om opnamen te maken: een blanke en een zwarte man. "Enkel de zwarte man had film in zijn toestel. Want men gaat altijd eerst op de blanke af, met kleurlingen is men wat voorzichtiger, men vreest een rassenrel. Terwijl ze de blanke dus eruit werkten, kon de zwarte enkele foto's maken en verdwijnen."
Dit Amerikaanse bommentapijt, bestaande uit 50 aan elkaar bevestigde schilderijen, heeft in 1972 in Paradiso in Amsterdam gehangen. Op de avond dat de tv-uitslagen van de herverkiezing van Nixon als president van de Verenigde Staten werden uitgezonden, heeft Van den Berghe een Europees bommentapijt van 50 schilderijen op de grond gelegd. Hierop is gelopen, gedanst en televisie gekeken. Aan het eind van de avond is het op de vloer liggende vlak, in de vorm van de 50 sterren zoals ze op de Amerikaanse vlag voorkomen, aan één zijde omhooggetrokken tot het in een hoek van 70° met het schuin afhangende Amerikaanse tapijt kwam. Hiermee gaf Van den Berghe aan hoe hij de verhouding tussen de VS en Europa ziet: Amerika (man) boven, Europa (vrouw) onder. Qua mentaliteit uiteenlopend, maar beide werelddelen wel scharnierend om dezelfde machts- en geweldscorruptie.
Op deze tentoonstelling in de Hedendaagse Kunst zijn 50 Amerikaanse en 50 Europese bomschilderijen geëxposeerd. Ze zijn om en om aan elkaar bevestigd en tentoongesteld als een Perzisch tapijt in een showroom. Dit "unshaped canvas" is 10 meter breed en 10 meter lang. Zo degradeert hij het museum tot een tapijtverhuurbedrijf. Het museum wordt naar en in de straat getrokken als showroom voor passanten.”
Uit: Catalogus Rug for Rent, door Wouter Kotte, Museum voor Hedendaagse Kunst, Utrecht, 1974.
Foto Bommentapijt, RAI, Amsterdam, 1986.
Ontwerptekening Their Friendly "Miss Europe", Paradiso, Amsterdam, 7 november 1972.
Kaart Friendly Bombs van Roland Van den Berghe aan Karel Geirlandt, 14 augustus 1972. Archief van Toni Geirlandt.
Tijdslijn
1968
Tekeningen koffers met bommen (zonder titel).
1972
Our Friendly Boomerang, Whitney Museum en in de straten van New York.
De mensen werden verzocht gewoon over sjablonen van boomerang-bommen te lopen, die Van den Berghe op de grond had gelegd. Op die manier verzamelde hij honderden 'bommen', gemaakt met Amerikaans stof en Amerikaanse voetstappen.
1972
Guernica, MOMA, New York.
Een paar van die bommen plaatste hij bij Picasso's 'Guernica', zodoende een confrontatie makend tussen twee visuele protesten tegen de oorlog.
1972
Their Friendly "Miss Europe", Paradiso, Amsterdam.
De Europese reeks, "Their Friendly Miss Europe", werd gemaakt in Paradiso in Amsterdam op de avond dat het nieuws over de herverkiezing van Nixon als president van de VS op televisie werd uitgezonden. Het Amerikaanse tapijt was toen aan de zoldering bevestigd. Aan het einde van de avond werd het op de grond liggende Europese vlak aan een zijde omhoog getrokken terwijl het Amerikaanse aan dezelfde zijde naar het rijzende vlak toezakte tot beiden samen een hoek vormden.
1973
Tekeningen Slakken in houtskool op papier.
1973
Uitgave Speelkaartenset, naar aanleiding van Our Friendly Boomerang en Their Friendly Miss Europe. De foto’s genomen in New York werden op de achterzijde van de speelkaarten gedrukt.
1974
Gesprek over het Bommentapijt tussen John Aleks, Ellen Sragow en Roland Van den Berghe in New York.
1974
Tentoonstelling bij De Moriaan in Den Bosch.
1974
Solotentoonstelling Rug for Rent, Museum Hedendaagse Kunst, Utrecht.
1974
Our Friendly "Boomerang" - Their Friendly "Miss Europe" Wittenborn & Co, New York, NY. De speelkaartenset werd in de Verenigde Staten verspreid door Wittenborn & Co.
1981
Kunst in / als vraag in het provinciaal Museum voor Moderne Kunst, Lakenhalle in Ieper.
1984
O PER A participatieprojecten 1967-1984, Technische Hogeschool Eindhoven.
1986
The Fool, The ninth annual scientific meeting of the International Society of Political Psychology, Internationaal Congrescentrum RAI, Amsterdam.
Affiche Their Friendly Bombs - Our Friendly Bombs, Paradiso, Amsterdam, 7 november 1972.